“Vrede op aarde” van Stefan Paas

Het boek “Vrede op aarde” van Prof. Dr. Stefan Paas is een diepgaande beschouwing over christendom, politiek en vrede. Steven (Stefan) Paas (Apeldoorn, 17 september 1969) is een Nederlands theoloog en publicist. Hij is hoogleraar missiologie en interculturele theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en hoogleraar missiologie aan de Theologische Universiteit Kampen. In Vrede op aarde onderzoekt hij hoe de christelijke boodschap van heil en redding voor de samenleving van nu relevant is. Het christelijk geloof vertelt een verhaal over God die goede plannen heeft met ons en met de schepping. Het is een verhaal vol hoop, troost, vergeving en blijdschap. Hoe kan dit verhaal zo verteld worden in een postchristelijke samenleving dat het mensen raakt? Hoe kunnen christenen zelf weer enthousiast worden voor dit verhaal? Dit meeslepend geschreven boek geeft antwoord op deze vragen aan de hand van concrete ervaringen en voorbeelden.

Paas verkent in dit boek de rol van religie in een wereld die vaak gekenmerkt wordt door conflict en geweld, en hij probeert te laten zien hoe christelijk geloof kan bijdragen aan duurzame vrede.

Thema en centrale vraag

Het boek is een theologisch werk waarin de auteur de betekenis en impact van het christelijke begrip “vrede” onderzoekt. De centrale vraag van het boek is: Hoe kunnen christenen bijdragen aan vrede in een wereld die vaak door geweld en onrecht wordt gekenmerkt? Paas onderzoekt deze vraag door te kijken naar de Bijbelse basis van vrede, de rol van het christendom in een wereld vol conflicten, verdeeldheid en onrecht.

Enkele van de belangrijkste gedachten uit het boek:

1. De paradox van religie en geweld
Paas erkent dat religie door de geschiedenis heen zowel vrede heeft bevorderd als conflicten heeft aangewakkerd. Hij stelt de vraag hoe religies, en specifiek het christendom, kunnen bijdragen aan een wereld van vrede zonder de destructieve neigingen van exclusiviteit of machtspolitiek.

2. Christendom en geweldloosheid
Paas benadrukt dat de kernboodschap van het christendom – zoals te vinden in de Bergrede van Jezus – geweldloosheid en verzoening is. Hij roept christenen op om deze kernwaarde serieus te nemen en niet toe te geven aan de verleiding van macht en geweld, zelfs niet in de naam van gerechtigheid. Paas benadrukt dat het concept van vrede in de Bijbel veel meer omvat dan de afwezigheid van oorlog. Het Hebreeuwse woord shalom verwijst naar een allesomvattende staat van harmonie, rechtvaardigheid en heelheid, zowel in de relatie tussen mensen als tussen mens en God. Deze shalom is niet slechts een ideaal, maar iets wat christenen actief moeten nastreven in hun persoonlijke en maatschappelijke leven.

3. Vrede als geschenk en opdracht
Vrede wordt in het boek gepresenteerd als zowel een geschenk van God als een opdracht voor de mensheid. Christenen worden uitgedaagd om niet alleen te bidden om vrede, maar ook actief te werken aan verzoening en rechtvaardigheid in de samenleving. Paas verkent hoe de komst van Jezus Christus wordt gepresenteerd als de belichaming van vrede. Christus brengt vrede door verzoening tussen God en mens en roept zijn volgelingen op om vredestichters te zijn. Dit vraagt om een houding van nederigheid, vergeving en dienstbaarheid, ook in vijandige of moeilijke situaties.

4. De politiek van het Koninkrijk van God
Paas plaatst het christendom tegenover de seculiere politiek en stelt dat christenen een “politiek van het Koninkrijk” moeten nastreven. Dit betekent dat zij zich richten op principes zoals naastenliefde, nederigheid en dienstbaarheid, in plaats van macht en controle. Een belangrijk deel van het boek is gewijd aan de worsteling met de realiteit van geweld, onrecht en ongelijkheid in de wereld. Paas stelt dat christenen vaak geneigd zijn om zich terug te trekken uit de samenleving of zich te schikken naar de heersende cultuur, maar dat beide houdingen tekortschieten. Hij pleit voor een actieve, hoopvolle betrokkenheid die gericht is op herstel en gerechtigheid.

5. De rol van vergeving en verzoening
Vergeving speelt een centrale rol in het boek. Paas benadrukt dat duurzame vrede alleen mogelijk is door verzoening, waarbij slachtoffers en daders elkaar opnieuw kunnen ontmoeten in een context van genade. Dit proces is echter moeilijk en vereist diepe toewijding.

6. Religie als bron van hoop
Paas gelooft dat religie een essentiële bron van hoop en inspiratie kan zijn in een wereld die vaak hopeloos lijkt. Hij moedigt lezers aan om het geloof niet alleen te zien als een privézaak, maar als een publieke kracht die een positieve bijdrage kan leveren aan de samenleving.

7. De betekenis van vrede in een gebroken wereld
Het boek erkent de realiteit van een gebroken wereld waarin vrede vaak moeilijk te bereiken is. Toch biedt Paas een theologische visie die hoopvol is en christenen oproept om als vredestichters te leven, ondanks de gebrokenheid van de wereld. Hij geeft concrete aanwijzingen over hoe christenen vredestichters kunnen zijn in een gebroken wereld. Hij benadrukt dat vrede begint bij het individu en kleine gemeenschappen, maar dat het ook politieke en maatschappelijke dimensies heeft.

Stefan Paas

Is zijn boodschap orthodox of vrijzinnig?

1. Jezus als verlosser: Paas onderstreept de unieke rol van Jezus Christus als verlosser van de wereld. Dit wijst op een orthodoxe benadering, waarin Jezus niet slechts een voorbeeld is van ethisch leven, maar ook de geïncarneerde Zoon van God die door zijn dood en opstanding verlossing biedt. Deze visie is onmiskenbaar aanwezig in zijn denken, en hij roept christenen op om trouw te blijven aan deze kern van het geloof.
2. Alverzoening: Paas bespreekt het thema van de alverzoening (het idee dat uiteindelijk iedereen met God verzoend wordt) niet expliciet als een centraal leerstuk. Hij legt meer nadruk op de christelijke opdracht om vrede en verzoening hier en nu na te streven, geïnspireerd door het leven en de leer van Jezus. Het lijkt er niet op dat hij zich expliciet schaart achter vrijzinnige theologieën die bijvoorbeeld alverzoening als dogma hanteren.
3. Kritische houding ten opzichte van macht: Paas uit zich kritisch over hoe christelijke tradities soms zijn vervormd door machtspolitiek en exclusiviteit. Hij pleit voor een christendom dat zich richt op nederigheid, dienstbaarheid en geweldloosheid. Dit kan bij sommigen overkomen als een vrijzinnige insteek, maar voor Paas zijn deze waarden diep verankerd in de leer van Jezus.

Paas zoekt in zijn werk een balans tussen trouw blijven aan de kern van het christelijke geloof en openheid voor dialoog met een pluralistische en geseculariseerde samenleving. Zijn nadruk op Jezus als de belichaming van Gods vrede lijkt te wijzen op een orthodoxe christologie, terwijl zijn pleidooi voor een inclusieve, geweldloze houding in de samenleving uitnodigt tot brede betrokkenheid.

Conclusie

Stefan Paas pleit in “Vrede op aarde” voor een radicaal christelijke benadering van vrede, waarin nederigheid, vergeving en geweldloosheid centraal staan. Hij ziet een actieve rol voor christenen om als vredestichters te functioneren, niet door macht of dwang, maar door voorbeeldig te leven volgens de waarden van het Koninkrijk van God. Dit boek biedt zowel een kritische als hoopvolle kijk op de rol van religie in de moderne wereld en is een oproep tot een leven van verzoening en gerechtigheid.
Zijn theologische visie is sterk geworteld in een klassiek christelijk kader. Hij benadrukt de centrale rol van Jezus Christus, zowel als verlosser als voorbeeld van vrede en geweldloosheid. Tegelijkertijd nodigt hij lezers uit om het christelijke geloof niet alleen dogmatisch, maar ook praktisch en relevant te maken in de context van een pluralistische samenleving.
Stefan Paas staat dicht bij een orthodox christendom waarin Jezus centraal staat als verlosser en waar verzoening een essentiële rol speelt. Hij benadrukt echter ook dat deze orthodoxie handen en voeten moet krijgen in een praktische toewijding aan vrede en gerechtigheid. Hoewel hij geen expliciet vrijzinnig standpunt inneemt, sluit zijn visie op verzoening en vrede wel aan bij een breed en open engagement met de wereld, wat het boek aantrekkelijk maakt voor zowel orthodoxe als vrijzinnige lezers.