FOCUSING

Eugene T. Gendlin, Ph.D.

LISTENING MANUAL

1.     Iemand helpen die hardop focust

Deze vorm van luisteren is gericht op het terugkoppelen van de gevoelens van de ander. Hierin zijn twee vormen te onderscheiden.

a.      Absoluut luisteren

Degene die focust uit hardop wat zich bij het ‘sensen’ (innerlijk speuren van gevoelens) voorgedaan heeft. Er is een ‘heen en weerbeweging’ tussen het ‘sensen’ van het lichaam dat spreekt, het waarnemen van de ‘felt sense’, en het verwoorden van dat proces aan de luisteraar. Het opsporen van de gevoelens (‘felt sense’) gebeurt in stilte. Stilte en spreken vindt afwisselend plaats. Het is daarbij van belang elkaar niet recht in de ogen aan te kijken: degene die focust is naar binnen gericht. Elke nieuwe stap wordt door de focusser geuit wanneer hij/zij daar behoefte aan heeft. De luisteraar observeert en luistert, en geeft aan of hij/zij het kan volgen of niet. Probeer de ander zorgvuldig te volgen, probeer bij de gevoelens van de ander te zijn, zonder er iets van jezelf in te leggen. Dit kun je aan de ander duidelijk maken door bijv. te zeggen: “Ja”; “Ik kan volgen/begrijpen wat je bedoelt”; “Ik ben je kwijt, kun je dat nog eens zeggen?”. Wees eerlijk als luisteraar, en zeg meevoelend wanneer je het spoor bijster bent.

En vooral: herhaal het belangrijkste van wat de ander zegt, vat het samen, zeg het in andere woorden, maar voeg nooit eigen dingen in. Dat is ‘absoluut luisteren’. Er zijn slechts twee redenen om iets te zeggen als luisteraar:

   aangeven dat je exact begrijpt wat de ander zegt door het te herhalen;
   te vragen iets te herhalen of te verklaren als je het niet kan volgen; doe dit dan op een meedenkende manier.

b.      Helpen bij het vinden van gevoelens

Dergelijke hulp kan gegeven worden wanneer mensen alles gezegd hebben en er verwarring is, onduidelijkheid over de gevoelens. Het proces stokt.

De luisteraar kan dan op een invoelende manier feed-back geven in de zin van: ‘Het lijkt van belang nu even stil te staan bij ....”. Of: ‘Je kunt nu misschien weer in je gevoel gaan, wat merk je nu ...?’ Op die manier help je degene die focust zich te concentreren op zijn/haar gevoelens, zodat niet te snel verder gegaan wordt, zodat niet voorbijgegaan wordt aan gevoelens die zich aandienen. Het gaat er dan om terug te komen in het proces. Een directe, snelle respons geeft aan dat er niet gefocust is. Ga dan terug naar het laatst ervaren gevoel.

2.     Gebruik maken van je eigen gevoelens en de observaties van de ander

Het gaat er hierbij om je eigen gevoelens en ideeën over de gevoelens die de ander uit in te brengen.

Empatisch luisteren blijft de basishouding! Daarnaast kunnen andere zaken geprobeerd worden:

   Let op het gezicht van de focusser, en observeer hoe de focusser op je reactie reageert; vraag het eventueel. Observeer (ook) de non-verbale expressie, en breng dat eventueel in; bijv: ‘Je woorden zeggen dat je je rustig voelt, maar je wiebelt zo met je voet; voel je je echt rustig?’

   Het kan zijn dat de fucusser geneigd kan zijn om sociaal niet wenselijke zaken te ontwijken. Als je dat merkt, breng deze dan in in de vorm van een vraag. Stel dan gerust: “In ieder mens doen zich ook schaduwkanten voor, verken ze.”

3.     Interactie van gevoelens

Hierbij komen we toe aan de gevoelens van de luisteraar zelf. Immers: voor beiden kan dit proces een rijke ervaring geven. Degene met de luisterende rol focust hierbij in op de eigen gevoelens die tijdens het luisteren ontstaan. Deze gevoelens hebben wel te maken met de ander, maar het zijn duidelijk de eigen gevoelens van de luisteraar.

Stel de ‘focusser’ zegt iets dat je in de war brengt; je kunt dan ingaan op wat hij/zei zei, en waarom, enz.; je kunt ook ingaan op je eigen gevoel van verwarring. Doe dat laatste, ga in op je eigen gevoel, en niet in op dat van de ander. Meng je niet in de gevoelswereld van de ander: ieder heeft recht op zijn/haar eigen gevoelsterritorium. Delen wat er als luisteraar in je leeft maakt de interactie meer persoonlijk en echt. De ander is dan ook bereid om de eigen gevoelens te delen.

Voorbeeld: het focussen gaat moeizaam, en de luisteraar voelt zich ongemakkelijk in zijn rol; hij/zij voelt zich een beetje falen; dat is dan wel zijn/haar eigen gevoel! De luisteraar kan dat uiten door bijv. te zeggen: “Ik heb er moeite mee dat mijn hulp je niet verder brengt; ik ben iemand die graag succes wil hebben, en als me dat niet lukt trek ik me dat aan.”

Focus direct in op wat je het meest van streek maakt (wat je bang of boos maakt, pijn doet, verwart); maakt contact met dat gevoel, en zeg dan de kern van wat je bezighoudt. Wacht met het uiten van jezelf tot je goed contact met dat gevoel hebt, en laat je woorden uit het gevoel zelf komen. Bijv.: “Dat doet me pijn”. Wees daarin eerlijk, vermijd je eigen gevoel niet om de ander niet te kwetsen: het is jouw gevoel, en aan het uiten daarvan kan zowel de ander als jij iets hebben. Het is hoe dan ook een vorm van menselijke feed-back die helpt te verdiepen. Uit naar elkaar toe open en eerlijk en in wederzijds vertrouwen de gevoelens die leven.

4.     Interactie van gevoelens in een groep

Het volgende betreft zowel een zakelijk groepsverband als welk ander sociaal groepsverband ook.

Gewoonlijk is het zo dat het niet werkt wanneer gevoelens in groepsverband naar elkaar toe worden uitgesproken. Men doet elkaar soms pijn, en er verandert vaak niet echt iets in de verhoudingen. Focussen kan in groepsverband plaatsvinden, hoe groot de groep ook is. Iemand leest de instructies voor, en in de stiltes die vallen ‘focust’ iedereen; ieder gaat bij zichzelf in op het gesignaleerde probleemgebied. Na afloop kunnen er dingen gezegd worden, door ieder persoonlijk, of in kleine groepjes. Neem vooraf een korte stilte in acht om ieder te laten nadenken over wat hij/zij wil zeggen. Geef ook de tijd aan, en verdeel die eerlijk over de deelnemers. Mensen kunnen eventueel op elkaar reageren; goed luisteren en respect voor elkaars gevoelens zijn voorwaarden voor een goede interactie. Het is soms nodig om op de rol van bepaalde personen in te gaan. Laat ieder steeds een stapje terug doen; het is de kunst om niet in de emoties te stappen, maar om er op te reflecteren. Probeer vooral om niet de woorden centraal te stellen, maar probeer met de groep tijd en ruimte te creëren voor het maken van contact met de onderliggende eigen gevoelens.

Het is ook mogelijk om in verschillende ‘ronden’ te werken: een ronde focussen; hardop reflecteren daarop; vervolgens een nieuwe ronde naar aanleiding van de uitingen in de eerste ronde. Het kan een gevoel geven van een gezamenlijke meditatie op een gedeelde problematiek.

In onze tijd zijn tradities en vaste sociale patronen vaak doorbroken, en moet ieder zijn eigen weg in het leven zien te vinden. Er zijn meestal geen vaste, gebaande wegen, waardoor het leven op een doolhof kan lijken. Focusing kan helpen om je eigen authentieke weg in dit doolhof te vinden. Daarbij gaat het niet om een ‘logische’, uiterlijke, materiële weg, maar de weg die bij jou past, die aansluit bij je diepere behoeften en verlangens. Deze weg sluit de ratio niet uit, maar omvat de totaliteit die de ratio mede omvat. Het is een holistische benadering.

Meer info:

Wat is focussen

Stappen bij het focussen