Zoektocht

Onder het motto 'Leer Uzelf kennen', naar het oude Chinese levensopdracht 'Tao Tse', 'Ken uzelf', zijn op deze site een aantal wetenswaardigheden te vinden die te maken hebben met psychologie en spiritualiteit. Een tijd lang heb ik over deze onderwerpen gelezen en wat ik gelezen had wilde ik op een of andere manier 'vasthouden’. Dit deed ik door de kern van wat me aansprak op te schrijven. Het opschrijven was een manier om de inhoud ervan voor mezelf te verhelderen. Het resultaat van dit werk kwam op mijn PC te staan maar er gebeurde verder niets mee. Op een gegeven moment ontstond het idee om dit allemaal op het World Wide Web te zetten, wie weet vindt iemand het interessant of heeft iemand er iets aan. Wellicht is het ook een manier om dit alles geleidelijk aan ook weer los te laten...
(Kreta, mei 2006)
'Ken uzelf'

Geboren en getogen in de sfeer van de Gereformeerde orthodoxie ging ik op pad. Wat in mijn hart ligt opgeslagen zijn de indrukken van mijn jeugd, de liefde van mijn ouders en grootouders, de spirituele basis die is gelegd in de gereformeerde orthodoxie. Veel heb ik losgelaten en veel heb ik er voor teruggekregen.

Het struikelblok waar ik door geblokkeerd werd was de leer der uitverkiezing. Deze blokkade is geleidelijk aan verdwenen omdat ik ging begrijpen dat dit een menselijk concept was, een dogma, en dat dergelijke concepten en dogma's alleen maar in de weg kunnen staan op je levenspad.

Religie kan enerzijds worden gezien als een poging van de mens het universum en zijn bestaan daarin te verklaren en anderzijds als een reactie van de mens op wat hij interpreteert als openbaringen van een hogere macht, mystieke ervaringen of inzichten. In de meeste religies wordt die hogere macht beschouwd als schepper van het universum, God of het goddelijke. Sommige onderzoekers, waaronder Karen Armstrong, zien de mens principieel als een religieus wezen. In de religie zoekt de mens antwoord op vragen rond bestemming, dood, leven, zin van het lijden, doel van de geschiedenis, etc. De religie biedt in deze optiek houvast en troost in een chaotische wereld.

De etymologische betekenis van religie is (opnieuw) verbinden. Lactantius verklaart religie uit religare (opnieuw binden, goed binden) en verstaat onder religie de band (liga) tussen God en de mens (Divinae Institutiones IV, 28). Augustinus brengt het woord in verband met re-eligere (opnieuw verkiezen): in de religie kiest de mens God, die hij door de zonde had verloren, weer als bron van zijn zaligheid (De civitate Dei X, 4). Het is dus volgens hem een actieve keus van de mens voor het goddelijke.

Het gaat er om één te zijn met onze essentie. En wanneer we daarmee verbonden zijn (religie komt van religare (opnieuw (ver)binden), dan kan het gebeuren dat je een mystieke ervaring krijgt. Een mystieke ervaring kun je vergelijken met een flow. Dan blaast de musicus niet op zijn trompet maar er wordt door hem heen op de trompet geblazen; dan maakt de voetballer geen doelpunt, maar er wordt door hem (ondanks hem) een doelpunt gemaakt. Dan zingt de zanger niet het lied, maar er wordt door hem heen gezongen. Zo, op die manier, kunnen we al zingend het goddelijke ervaren, ofwel de verbondenheid met het universum, het universele, en kunnen we ons daar één mee voelen. Dat te beleven is religie, ofwel levenskunst, ofwel bewust leven.

Het was de Hongaarse psycholoog Mihály Csíkszentmihályi die daar onderzoek naar deed, en hij schreef daarover zijn boek Flow in 1975; het werd een internationale bestseller. Hij merkte in zijn onderzoek dat mensen het gelukkigst zijn als ze in een staat verkeren waarin ze helemaal opgaan in de activiteit waarmee ze bezig zijn. Met andere woorden: als ze mindful zijn! De mensen die hij interviewde, gebruikten bijna zonder uitzondering metaforen die te maken hadden met ‘stromend water’. Go with the flow. Ze hadden in hun gelukkigste momenten het gevoel alsof ze opgingen in een waterstroom – of het nou schilderen, dansen of hardlopen was. Zie ook deze pagina over mindfulness.
En dat is ons levensdoel: mindful zijn, je 'zelf' helemaal vergeten en opgaan in de actie, zodat het 'Zelf' (met een hoofdletter) zich kan tonen. Dat is Tao, dat is de overgave aan het leven.

Onze weg is nooit een pad terug, maar gaat altijd verder. Tot we ontdekken dat alle wegen bij hetzelfde doel uitkomen. Hoe dat zit verklaren de gedichten aan het eind van deze pagina. Elke dag, elk moment komen we voor keuzen te staan. Ons denken en onze intuïtie wijzen ons de weg. Maar het is niet altijd gemakkelijk om je intuïtie te onderscheiden van ego-drijfveren. Hoe kun je weten dat je de goede keuzen maakt? Kun je een zuivere weg gaan zonder jezelf en anderen tekort te doen? Of is dit streven een zuivere weg te gaan een fata morgana in dit leven?

(Kreta, mei 2006)
Het pad is het doel

‘Zoekt en gij zult vinden’

Wat zoeken we eigenlijk en waar moeten we zoeken om het doel van onze zoektocht te vinden? We zoeken allemaal ‘geluk’, maar over wat daar onder verstaan wordt verschillen we kennelijk nogal van opvatting. Gelukzoekers zijn we allemaal. Uiteindelijk zijn we op zoek naar onze essentie, wat dat ook moge zijn.

In de Gayan van Inayat Khan las ik een treffend gedicht:

Ik zocht maar ik kon U niet vinden.
Ik riep luid tot U, staand op de minaret.
Ik luidde de tempelklok bij het opgaan en ondergaan van de zon.
Ik baadde tevergeefs in de Ganges.
Ik kwam teleurgesteld terug van de Ka’aba.
Ik zag naar U uit op de aarde.
Ik speurde naar U in de hemel.
Maar tenslotte vond ik U
verborgen als een parel
in de schelp van mijn hart.

Westerse Soefi's zeggen in navolging van de Indiase mysticus Hazrat Inayat Khan dat eenheid is te vinden in alle religies. Daarom spreken zij van de Eenheid van religieuze idealen. Ook zegt hij dat de religie waar je bij bent opgegroeid en die dus het eerst bij je is binnengekomen, je het meest na aan het hart ligt. Dat verklaart waarom ik na een zoektocht terug ben gekomen bij mijn roots, zij het met een variant daarop.

 

Voor het einde sprak rabbi Sussja:

‘In de komende wereld zal men mij niet vragen:

Waarom ben je Mozes niet geweest?

Men zal mij vragen:

Waarom ben je rabbi Sussja niet geweest?’

(Martin Buber)

Is het doel van onze zoektocht dan te vinden in geschriften en theorieën, in overgeleverde tradities en nieuwe spirituele ontdekkingen? Anderen kunnen ons zeker spirituele inzichten aanreiken die ons verder kunnen helpen. Zo kunnen psychologen ons inzicht geven in de werking van onze psyche. Freud laat ons zien hoe ons handelen voor een belangrijk deel door onbewuste factoren wordt beïnvloed. Jung heeft ons inzicht gegeven in de schatkamer van symbolen die hij het collectief onbewuste heeft genoemd. Het behaviorisme leert ons hoe we geconditioneerd zijn door opvoeding en omstandigheden. Fritz Perls wijst ons, net als de Boeddhistische psychologie overigens, op het belang van het gewaar-zijn van wat er hier-en-nu gebeurt. Verder opent Perls ons er de ogen voor dat we zelf verantwoordelijk zijn voor onze gevoelens en emoties, ook als we die verdrongen hebben. Het enneagram is een prachtig instrument dat ons bewust maken van de ego-patronen waar we in gevangen zijn. Door middel van ‘focussen’ kun je je beter bewust worden van gevoelens die je dwars zitten, zodat er een vorm van opluchting bereikt kan worden die bevrijdend werkt. Voice dialogue toont ons hoe verschillende subpersonen in ons werkzaam zijn, zodat we inzicht krijgen in onze vaak tegenstrijdige neigingen. Louise Hay vertelt ons hoe je zelf een bijdrage kan leveren aan ‘healing’ van je leven. De inzichten van James Redfield tonen ons dat er meer dimensies in het leven op aarde zijn dan we op het eerste gezicht zouden denken. Ken Wilber legt ons het belang van het onbegrensde NU uit, het inzicht in het tijdloze heden, het onbegrensd ogenblik, waar geen begin en geen einde is. De tarot  kan ons helpen om vanuit een ander, vaak verrassend perspectief de gestelde levensvragen te bekijken.

 

Je bent zowel de weg

als degene

die haar bewandelt

(Kahil Gibran)

Het Boeddhisme leert ons technieken om ons bewust te worden van het hier-en-nu;  meditatie is een manier om steeds opnieuw onszelf te beproeven en om irrelevante concepten en verstarde opvattingen af te breken. Het zijn allemaal manieren om mindful te zijn, d.w.z. om ons 'zelf' te vergeten en volledig op te gaan in ons handelen in het hier-en-nu.

Een centrale vraag zou kunnen zijn: wat is de rode draad in je leven? Welk patroon keert steeds terug? Het antwoord op die vraag leidt ons naar ons levensthema, de opgave waarvoor je op aarde bent gekomen.

...We zijn allemaal, bewust of onbewust, op zoek naar het brandende vuur...


Leven zonder angst

in het hier en nu

is Eeuwig Leven

(Hans Korteweg)

De mystieke filosofie van de Indiase Soefi-leraar Hazrat Inayat Khan (1882-1927) laat alle godsdiensten in hun waarde en laat de eenheid van religieuze idealen zien. De essentie daarvan is te vinden in onderstaande gedichten, die zijn geïnspireerd door de Perzische soefi-dichter Jelaluddin Rumi.

I tried to find Him on the Christian Cross,
But He was not there;
I went to the Temple of the Hindus and to the old pagodas,
But I could not find a trace of Him anywhere.

I searched on the mountains and in the valleys
But neither in the heights nor in the depths was I able to find Him.

I went to the Caaba in Mecca,
But He was not there either.

I questioned the scholars and philosophers
But He was beyond their understanding.

I then looked into my heart
And it was there where He dwelled that I saw Him;
He was nowhere else to be found.

(Uit de CD "The Cross Of Changes" van ENIGMA)

Waar zijn we naar op zoek?
We zijn op zoek naar dat wat ons een 'gelukgsgevoel' geeft..
Het is het gevoel blij te zijn met onszelf en met ons leven.
We raken dat gevoel steeds weer kwijt zodra we het gevonden hennen.
En dan gaan we weer op zoek.
Onze eindbestemming is steeds: gelukkig te willen zijn in het nu.
Maar daar zijn we al!
Als we helemaal 'zijn' in het hier-en-nu, dan zijn we gelukkig met dat wat is.
Wat we willen is steeds dat het anders is.
We verlangen steeds naar 'het andere'.
Maar je hebt je bestemming al hebt gevonden!
De Boeddha zegt dat het lijden ontstaat door het verlangen dat we wensen dat het anders zou zijn dan het is.
Zie de Vier Edele Waarheden.
Om te beseffen dat het goed is zoals het is, is wellicht een omweg nodig,
waarbij je het onderscheid leert kennen tussen ons ego en ons hogere 'zelf'.
We worden wellicht misleid door het begeren van ons ego, door het eigenbelang,
dat ons ingeeft het geluk te vinden door onze verlangens na te streven,
materiële verlangens, verlangen naar genot, macht, carriere, een positie,
maar nadat een verlangen is voldaan duikt er steeds weer een nieuw verlangen op.
Zo kunnen we eindeloos op zoek gaan.
De mystici leren ons dat we, door ons ego te vergeten en gewoon te 'zijn',
we grenzeloos vrij kuuen zijn.
Verbonden met onze innerlijke diepste kern,
vinden we het contact met de ander en de Ander, met het universum.
Wanneer we werkelijk met onze diepste kern verbonden zijn,
dan vinden we daar de brond van liefde, die ons het verrmogen geeft om lief te hebben,
dan blijven we niet langer denken maar schakelen we over op doen,
zodat we ons in dienst kunnen stellen van de wereld om ons heen, onze medemens.
Is dat makkelijk?
Nee!
Elke situatie is steeds opnieuw een uitdaging.
Het gaat er steeds om uit te zuiveren wat eigenbelang is, wat ego is,
welke concepten en patronen ons beheersen in onze alom aanwezige 'gelijkhebberij',
zodat het zuivere tevoorschijn komt,
dat wat voortkomt uit de verbinding met het totaal, het geheel, het universum.
Daar is onder andere meditatie voor bedoeld.
Dat is de werkelijke betekenis van religie: opnieuw verbinden.
Zo bedoelde Augustinus het toen hij zei:
"In de religie kiest de mens God, die hij door de zonde (NB: het ego) had verloren, weer als bron van zijn zaligheid" (De civitate Dei X, 4).
Die verbinding was er toen we als kind ter wereld kwamen,
daarna kunnen we op onze levensreis op zoek gaan om die verbinding opnieuw te vinden,
maar zoals Roemi zegt: we kunnen overal zoeken, maar dan nog het gevoel hebben 'het geluk' niet te vinden,
.
De goede boodschap is, dat we ons opnieuw kunnen verbinden met het Al, het geheel, het totaal, het universum, het goddelijke,
namelijk door open te staan voor al wat ons omringt, daarmee één te zijn.
De Unio Mystica, de éénwording met het goddelijke,
met al wat is.
Mindfulness kan ons daarbij op weg helpen
omdat we het goddelijke in alles kunnen zien
in het alledaagse
in al wat is.

 


(13 mei 2006)
Tholen

Zacht liep ik over de aarde,
als over andermans erf.
Een kleurig lint danste er op de wind.
Gisteren was wild en bont,
Vandaag ligt me al paarser in de mond.

Morgen is geheel zwart misschien,
geleende, maar zelfverzoende grond.
Waar de voren ontmoetten
Waar het kyrie zong
Waar de schapen, waar hun schimmen
vraten aan mijn voeten.

(Het gedicht 'Tholen' uit de bundel Zielsvrienden van Max Niematz)

 

 


images